《荀子第一篇劝学篇》原文及白话文标准拼音版

  《荀子第一篇劝学篇》原文及白话文:

  标注整理:姚海涛(荀学专家)

  jūn zǐ yuē xué bù kě yǐ yǐ。

  1.1 君子曰:学不可以已。qīng, qǔ zhī yú lán ér qīng yú lán;

  1.2.1青,取之于蓝而青于蓝;bīng, shuǐ wéi zhīér hán yú shuǐ。冰,水为之而寒于水。mùzhízhòngshéng,róuyǐwéilún,qí

  1.2.2木直中绳,輮以为轮,其qū zhòng guī。 suī yòu gǎo pù, bù fù tǐng曲中规。虽有槁暴,不复挺zhě, róu shǐ zhī rán yě。者,輮使之然也。gùmùshòushéngzézhí,jīnjiùlìzélì,

  1.2.3故木受绳则直金就砺则利jūnzǐbóxuéérrìcānxǐnghūjǐ,zé

  1.2.4君子博学而日参省乎己则zhì míng ér xíng wú guò yǐ。知明而行无过矣。gù bù dēng gāo shān ,bù zhī tiān zhī gāo yě;

  1.2.5故不登高山不知天之高也bù lín shēn xī, bù zhī dì zhī hòu yě;不临深溪,不知地之厚也;

  bùwénxiānwángzhīyíyán,bùzhīxuéwèn不闻先王之遗言,不知学问zhī dà yě。之大也。hán、yuè、yí、mòzhīzǐ,shēngér

  1.3.2干越夷貉之子,生而tóng shēng, zhǎng ér yì sú, jiāo shǐ zhī rán yě。同声,长而异俗教使之然也。shī yuē:“jiēěr jūn zǐ, wú héng

  1.3.3《诗》曰“嗟尔君子无恒ān xī。安息。jìng gōng ěr wèi, hào shì zhèng zhí。 shén zhī靖共尔位,好是正直。神之tīng zhī, jièěr jǐng fú。”听之,介尔景福。shénmòdàyúhuàdào,fúmòchángyúwú

  1.3.4神莫大于化道,福莫长于无huò。祸。

  wúchángzhōngrìérsīyǐ,bùrúxūyú

  1.4.1吾尝终日而思矣不如须臾zhī suǒ xué yě;之所学也;wúchángqǐérwàngyǐ,bùrúdēnggāozhī

  1.4.2吾尝跂而望矣不如登高之bó jiàn yě。博见也。dēnggāoérzhāo,bìfēijiāchángyě,ér

  1.4.3登高而招臂非加长也,而jiàn zhě yuǎn;见者远;shùnfēngérhū,shēngfēijiājíyě,ér

  1.4.4顺风而呼声非加疾也,而wén zhě zhāng。闻者彰。jiǎyúmǎzhě,fēilìzúyě,ér

  1.4.5假舆马者,非利足也,而zhì qiān lǐ;致千里;jiǎzhōujízhě,fēinéngshuǐyě,ér

  1.4.6假舟楫者,非能水也,而jué jiāng hé。绝江河。jūnzǐxìngfēiyìyě,shànjiǎyúwù

  1.4.7君子生非异也,善假于物yě。也。

  nánfāngyǒuniǎoyān,míngyuēméngjiū,

  1.5.1南方有鸟焉,名曰蒙鸠,yǐyǔwéicháo,érbiānzhīyǐfà,xì以羽为巢,而编之以发,系zhīwěitiáo,fēngzhìtiáoshé,luǎnpòzǐ之苇苕,风至苕折,卵破子sǐ。 cháo fēi bù wán yě, suǒ xì zhě rán yě。死。巢非不完也所系者然也。xīfāngyǒumùyān,míngyuēyègān,jīngcháng

  1.5.2西方有木焉名曰射干,茎长sìcùn,shēngyúgāoshānzhīshàng,érlín四寸,生于高山之上,而临bǎirènzhīyuān,mùjīngfēinéngchángyě百仞之渊,木茎非能长也,suǒ lì zhě rán yě。所立者然也。péng shēng má zhōng, bù fúér zhí;

  1.5.3蓬生麻中,不扶而直;(bái shā zài niè, yǔ zhī jù hēi。)(白沙在涅,与之俱黑。)lánhuáizhīgēnshìwéizhǐ,qíjiànzhī

  1.5.4兰槐之根是为芷,其渐之xiǔ, jūn zǐ bù jìn, shù rén bù fú。滫,君子不近,庶人不服。qí zhì fēi bù měi yě, suǒ jiàn zhě rán yě。其质非不美也,所渐者然也。gùjūnzǐjūbìzéxiāng,yóubìjiù

  1.5.5故君子居必择乡,游必就shì, suǒ yǐ fáng xié pìér jìn zhōng zhèng yě。士,所以防邪辟而近中正也。

  wù lèi zhī qǐ, bì yǒu suǒ shǐ。

  1.6.1物类之起,必有所始。róng rǔ zhī lái, bì xiàng qí dé。

  1.6.2荣辱之来,必象其德。ròu fǔ chū chóng, yú kū shēng dù。 dài

  1.6.3肉腐出虫,鱼枯生蠹。怠màn wàng shēn, huò zāi nǎi zuò。慢忘身,祸灾乃作。qiáng zì qǔ zhù, róu zì qǔ shù。

  1.6.5强自取柱,柔自取束。xié huì zài shēn, yuàn zhī suǒ gòu。

  1.6.6邪秽在身,怨之所构。shīxīnruòyī,huǒjiùzàoyě,

  1.6.7施薪若一,火就燥也;píng dì ruò yī, shuǐ jiù shī yě。平地若一,水就湿也。cǎomùchóushēng,qínshòuqúnyān,

  1.6.8草木畴生,禽兽群焉,wù gè cóng qí lèi yě。物各从其类也。shì gù zhì dì zhāng ér gōng shǐ zhì yān;

  1.6.9是故质的张而弓矢至焉;lín mù mào ér fǔ jīn zhì yān;林木茂而斧斤至焉;shù chéng yīn, ér zhòng niǎo xī yān。 xī suān树成荫而众鸟息焉。醯酸ér ruì jù yān。而蚋聚焉。gùyányǒuzhāohuòyě, xíngyǒuzhāorǔ

  1.6.10故言有召祸也,行有招辱yě, jūnzǐshènqísuǒlìhū!也,君子慎其所立乎!

  jī tǔ chéng shān, fēng yǔ xīng yān;

  1.7.1积土成山,风雨兴焉;jī shuǐ chéng yuān , jiāo lóng shēng yān;积水成渊,蛟龙生焉;jīshànchéngdé,érshénmíngzìdé,积善成德,而神明自得,shèng xīn bèi yān。圣心备焉。gù bù jī kuǐ bù, wú yǐ zhì qiān lǐ;

  1.7.2故不积跬步,无以至千里;bù jī xiǎo liú, wú yǐ chéng jiāng hǎi。不积小流,无以成江海。qí jì yī yuè, bù néng shí bù;

  1.7.3骐骥一跃,不能十步;nú mǎ shí jià, gōng zài bù shě。驽马十驾,功在不舍。qièér shě zhī, xiǔ mù bù zhé;

  1.7.4锲而舍之,朽木不折;qièér bù shě, jīn shí kě lòu。锲而不舍,金石可镂。yǐnwúzhǎoyázhīlì,jīngǔzhī

  1.7.5螾无爪牙之利,筋骨之qiáng,shàngshíāitǔ,xiàyǐnhuángquán,强,上食埃土,下饮黄泉,yòng xīn yī yě。用心一也。xièliùguìérèráo,fēishéshànzhī

  1.7.6蟹六跪而二螯,非蛇鳝之xué wú kě jì tuō zhě, yòng xīn zào yě。穴无可寄托者,用心躁也。

  shìgùwúmíngmíngzhīzhìzhě,wúzhāo

  1.8.1是故无冥冥之志者,无昭zhāo zhī míng; wú hūn hūn zhī shì zhě, wú昭之明;无惛惛之事者,无hè hè zhī gōng。赫赫之功。xíngqúdàozhěbùzhì,shìliǎngjūnzhě

  1.8.2行衢道者不至,事两君者bù róng。不容。mùbùnéngliǎngshìérmíng,ěrbùnéng

  1.8.3目不能两视而明,耳不能liǎng tīng ér cōng。两听而聪。téngshéwúzúérfēi,shíshǔwǔjì

  1.8.4螣蛇无足而飞,梧鼠五技ér qióng。而穷。shī yuē:“ shī jiū zài sāng, qí

  1.8.5《诗》曰“尸鸠在桑,其zǐ qī xī。 shū rén jūn zǐ, qí yí yī子七兮。淑人君子,其仪一xī。 qí yí yī xī, xīn rú jié xī! ”兮。其仪一兮,心如结兮!”gù jūn zǐ jié yú yī yě。

  1.8.6故君子结于一也。xīzhěhùbāgǔsèérliúyúchū

  1.9.1昔者瓠巴鼓瑟而流鱼出tīng, bó yá gǔ qín ér liù mǎ yǎng mò。听,伯牙鼓琴而六马仰秣。gùshēngwúxiǎoérbùwén,xíngwúyǐn

  1.9.2故声无小而不闻,行无隐ér bù xíng。而不形。yùzàishānércǎomù rùn,yuānshēngzhū

  1.9.3玉在山而草木润,渊生珠ér yá bù kū。而崖不枯。wéishànbùjīyé,ānyǒubùwénzhěhū?

  1.9.4为善不积邪,安有不闻者乎

  xuéwūhūshǐ?wūhūzhōng?1.10.1学恶乎始?恶乎终?yuē: qí shù zé shǐ hū sòng jīng, zhōng1.10.2曰:其数则始乎诵经,终hū dú lǐ;乎读礼;qí yì zé shǐ hū wéi shì,zhōng hū wéi shèng rén。其义则始乎为士终乎为圣人zhēnjīlìjiǔzérù,xuézhìhūmòér真积力久则入,学至乎没而hòu zhǐ yě。后止也。gùxuéshùyǒuzhōng,ruòqíyìzébù1.11.1故学数有终,若其义则不kě xū yú shě yě。可须臾舍也。wéi zhī,rén yě; shě zhī, qín shòu yě。1.11.2为之人也;舍之禽兽也。gù shū zhě, zhèng shì zhī jì yě;1.11.3故《书》者,政事之纪也;shī zhě, zhōng shēng zhī suǒ zhǐ yě;《诗》者,中声之所止也;lǐzhě,fǎzhīdàfēn、lèizhī《礼》者,法之大分、类之gāng jì yě。纲纪也。gù xué zhì hū lǐér zhǐ yǐ。1.11.4故学至乎《礼》而止矣。fū shì zhī wèi dào dé zhī jí。夫是之谓道德之极。lǐzhījìngwényě,yuè zhī1.11.5《礼》之敬文也《乐》之zhōnghéyě,中和也,shīshūzhībóyě,chūnqiū《诗》《书》之博也《春秋》zhī wēi yě, zài tiān dì zhī jiān zhě bì yǐ。之微也,在天地之间者毕矣。

  jūnzǐzhīxuéyě,rùhūěr,zhù1.12.1君子之学也,入乎耳,箸hū xīn, bù hū sì tǐ, xíng hū dòng jìng。乎心,布乎四体,形乎动静。chuǎnéryán,rúérdòng,yīkěyǐ端而言,蠕而动,一可以wéi fǎ zé。为法则。xiǎo rén zhī xué yě, rù hūěr,chū hū kǒu。1.12.2小人之学也入乎耳出乎口kǒuěrzhījiān,zésìcùněr,hézú口耳之间,则四寸耳,曷足yǐměiqīchǐzhīqūzāi!以美七尺之躯哉!gǔ zhī xué zhě wèi jǐ, jīn zhī xué zhě wèi rén 。古之学者为己今之学者为人jūn zǐ zhī xué yě, yǐ měi qí shēn;1.12.4君子之学也,以美其身;xiǎo rén zhī xué yě, yǐ wèi qín dú。小人之学也,以为禽犊。gùbùwènérgàowèizhīào,wènyī1.12.5故不问而告谓之傲,问一ér gào èr wèi zhī zàn。而告二谓之囋。ào ,fēi yě; zàn, fēi yě;jūn zǐ rú xiǎng yǐ。傲非也囋非也君子如向矣。xué mò biàn hū jìn qí rén。1.13.1学莫便乎近其人。lǐyuèfǎérbùshuō,1.13.2《礼》《乐》法而不说,shīshūgùérbùqiè,《诗》《书》故而不切,chūn qiū yuēér bù sù。《春秋》约而不速。fāngqírénzhīxíjūnzǐzhīshuō,方其人之习君子之说,zé zūn yǐ biàn yǐ, zhōu yú shì yǐ。则尊以遍矣,周于世矣。gù yuē: xué mò biàn hū jìn qí rén。故曰:学莫便乎近其人。xuézhījìngmòsùhūhàoqírén,1.13.3学之经莫速乎好其人,lóng lǐ cì zhī。隆礼次之。shàngbùnénghàoqírén,xiàbùnénglónglǐ,1.13.4上不能好其人下不能隆礼āntèjiāngxuézáshízhì,shùnshī安特将学杂识志,顺《诗》shūér yǐěr。《书》而已耳。zémòshìqióngnián,bùmiǎnwéilòurú1.13.5则末世穷年,不免为陋儒ér yǐ。而已。jiāngyuánxiānwáng,běnrényì,1.13.6将原先王,本仁义,zé lǐ zhèng qí jīng wěi xī jìng yě。则礼正其经纬蹊径也。ruòqièqiúlǐng,qūwǔzhǐérdùnzhī,1.13.7若挈裘领,诎五指而顿之,shùn zhě bù kě shèng shǔ yě。顺者不可胜数也。bùdàolǐxiàn,yǐshīshūwéi不道礼宪以《诗》《书》为zhī,pìzhīyóuyǐzhǐcèhéyě,yǐ之,譬之犹以指测河也,以gēchōngshǔyě,yǐzhuīcānhúyě,bù戈舂黍也,以锥飡壶也,不kě yǐ dé zhī yǐ。可以得之矣。gù lóng lǐ, suī wèi